„Ekspozycje nowoczesności. Wystawy krajowe i tematyczne na ziemiach polskich w latach 1821–1929 roku a doświadczanie procesów modernizacyjnych”

Organizowanie, oglądanie i komentowanie różnorodnych wystaw to praktyki w XIX wieku i na początku XX powszechne i ważne nie tylko na ziemiach polskich, lecz w całej Europie. W poświęconym im projekcie badamy mikrokosmosy wystaw wielkomiejskich i prowincjonalnych, poszukując przede wszystkim odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu i na podstawie jakich doświadczeń ówcześni Polacy postrzegali siebie jako nowoczesnych oraz w jaki sposób próbowali to doświadczenie zmaterializować, przedstawić, unaocznić.

Modernizacja jest jednym z najważniejszych wymiarów ówczesnego doświadczenia codzienności w miastach – ich mieszkańcom towarzyszy poczucie innowacji i postępu, rodzące się w akcie obserwacji powstawania nowych dzielnic mieszkaniowych czy otwierania fabryk, w kontakcie z przedstawicielami nowych warstw społecznych, w obcowaniu z nowoczesnymi instytucjami, w użyciu wynalazków mających usprawnić życie. Wystawy, zarówno krajowe, pretendujące do zaprezentowania możliwie szerokiego spectrum towarów wytwarzanych w Królestwie Polskim, jak i tematyczne, poświęcone np. rzemieślnictwu, rolnictwu czy zawodom sportowym, wydają się soczewką, przez którą dojrzeć można swoistość polskich procesów modernizacyjnych. Ekspozycje, organizowane w latach 1821–1929 (od pierwszej wystawy krajowej do poznańskiej Powszechnej Wystawy Krajowej), wolno traktować jak próby ukazania tego, co w danej dziedzinie najlepsze, najbardziej obiecujące, najciekawsze, zaś strategie oglądania i zwiedzania odsłaniają, na ile zamysł organizatorów zbiegł się z zainteresowaniami odbiorców. Badanie mikrokosmosu wystawy powinno być zatem oparte na dostrzeżeniu napięcia między tym, co – i dlaczego – zdecydowano się pokazać, oraz tym, co chciano oglądać i co robiło największe wrażenie.

Celem badań jest więc zbadanie praktyk związanych z organizacją i recepcją wystaw przy uwzględnieniu ich autorefleksyjnego charakteru. Pozwoli to na wyłonienie procesu ewolucji modelu nowoczesnej kultury polskiej, możliwie bliskiego temu, jakim widzieć go chcieli mieszkańcy ziem polskich w wieku XIX i w pierwszych dekadach wieku XX.