Polska publiczność trwającej od końca maja do połowy września 1895 roku wystawy poznańskiej czuła się dyskryminowana nie tylko na tle językowym. W podobnym tonie uskarżano się również na dobór oprawy muzycznej, odczytując nadreprezentację pruskich kapel woskowych, które codziennie od szesnastej aż do wieczora wykonywały wiązanki „melodyj niemieckich”, ja­ko formę przemocy symbolicznej avant la lettre. Powtarzalność repertuaru rzeczywiście mogła zmęczyć: obok wyjątków z dzieł Wagnera i dziełek różnych Straussów składały się nań bądź to ograne przeboje, uwertury i fragmenty z najpopularniejszych oper Aubera, Rossiniego, Balfe’a, Flotowa czy Nesslera, bądź też rozmaite marsze i walce, od Andreasa Leonhardta po Boiledieu, Meyerbeera i Ziehrera. Urozmaicenia, owszem, przytrafiały się sporadycznie, a przy tym wpisywały się w konwencję osobliwości, niekiedy egzotycznej. Taki był charakter gościnnych występów Banda Municipale di Pratola, zachwalanej przez „Gazetę Poznańskiej Wystawy” [nr 54: 5] jako grupa „silnych, słońcem opalonych mężczyzn w mundurach kirasjerów włoskich” z rzadko jeszcze spotykanymi saksofonami i sarusofonami, a także nieznanego z nazwiska Afrykańczyka, o którym „Kurier Poznański” [1895 nr 191: 4] napisał tyle, że „w cywilizowanym ubraniu, bo we fraku” „popisywał się” grą na kornecie.

Zamiast jednak „melodyj niemieckich” (interesująco szeroki jest zakres tego pojęcia, skoro obejmowało choćby Niemą z Portici i Rycerskość wieśniaczą – zwłaszcza słynne Intermezzo grano niemal co drugi dzień), polska publiczność wolała posłuchać jednej z królewiackich kapel chłopskich: Pilcha albo Namysłowskiego. Ostatecznie nie udało się ich sprowadzić, lecz pewna wątpli­wość wciąż pozostaje. Czy aby przeciwstawienie „niemczyzny” „polszczyźnie” nie sprowadza się w tym miejscu do krytycznego dla samej kultury polskiej wyboru pomiędzy miastem, Zachodem i nowoczesnością a wsią, swojskością i tradycją? Bo że oprawa muzyczna wystawy może być problemem politycznym tak samo jak jej rozplanowanie przestrzenne, jest sprawą jasną.

Jakub Jakubaszek